نسبت یک فاصله معین روی نقشه به فاصله افقی واقعی آن روی زمین را مقیاس گویند . غالباً مقیاس
را به صورت یک کسر نشان میدهند . مثلاً 1:5000 که آن را مقیاس عددی مینامند . مقیاس را به دو
دسته بزرگ وکوچک طبقه بندی میکنند . هر چه مخرج کسر بزرگتر باشد مقیاس کوچکتر خواهد بود .
باید توجه داشت که مقیاس مربوط به اندازه فاصله یا به عبارت دیگر مربوط به یک بعد است و درباره
سطح ، چون دوبعدی است باید مجذور مقیاس در نظر گرفته شود .
برای مثال ، نقشه قطعه زمین مستطیل شکلی به ابعاد 2 و 3 متر با مقیاس 1:100 عبارت خواهد بود از
مستطیلی به ابعاد 2 در 3 سانتیمتر .
بنابراین مساحت نقشه غبارت خواهد بود با : 6=3×2 ، 10000=1002 ، مترمربع 6 = سانتیمترمربع
60000 = 10000 ×6
برای نشان دادن مقیاس بر روی نقشه میتوان عین مقیاس را روی نقشه نوشت ، ولی این کافی
نیست ، زیرا اگر مثلاً بخواهیم از نقشه کپی کوچکی تهیه کنیم مقیاس نقشه عوض میشود . برای
رفع این اشکال مقیاس نقشه را به صورت خطی نشان میدهیم که به آن مقیاس خطی گویند . به این
ترتیب که دو خط موازی به طول چند سانتیمتر روی نقشه رسم میکنیم و آن را به سانتیمتر (یا اضعاف
آن) تقسیم و یک در میان سیاه میکنیم و به ازای هر سانتیمتر در روی نقشه مقدار فاصله واقعی آن را
مینویسیم .
برای بیان مقیاس سه شیوه مرسوم است :
1 : کسری یا عددی : در اغلب نقشه ها مقیاس به صورت یک کسر ساده بیان می شود .صورت
کسر همیشه عدد یک (واحد ) است و به این ترتیب نسبت کوتاه شدن فواصل یا خطوطب به دقیق
ترین و روشن ترین شکل خود نشان داده می شود . مقیاس کسری چون به صورت یک نسبت
است .فاقد بُعد است از این رو هیچ نیازی به مشخص کردن واحد اندازه گیری ندارد .اندازه گیری در روی
نقشه با هر واحد طول صورت گیرد نتیجه محاسبه یعنی اندازه واقعی در روی زمین نیز برحسب همان
واحد به دست می آید .به طور مثال اگر مقیاس نقشه مورد استفاده یک صد هزارم باشد فاصله دو
نقطعه در روی این نقشه هر چه باشد در طبیعت صد هزار بار بزرگتر است .به فرض اگر فاصله مورد
بحث روی نقشه یک سانتیمتر باشد فاصله واقعی ( البته افقی آن ) صد هزار سانتی متر ( یک
کیلومتر ) است .
2 : ترسیمی یا خطی : در این روش یک خط مستقیمبه اندازه دلخواه متناسب با مقیاس نقشه به
قطعات مساوی تقسیم شده است .هر قطعه معادل یک واحد طول معلوم ( مثلاً یک کیلومتر ) در روی
زمین است که اندازه و واحد آن در روی مقیاس ثبت شده است .قطعات از چپ به راست درجه بندی
شده اند .در بیشتر این مقیاس ها درجه بندی از دومین قطعه از سمت چپ شروع شده و اولین قطعه
متناسب با واحد مقیاس به قطعات کوچکتر تقسیم شده اند .این قسمت از مقیاس را پاشنه مقیاس
می گویند که از آن برای اندازه گیری اجزای واحد اصلی استفاده می شود و درجه بندی آن بر خلاف در
جه بندی اصلی از راست به چپ است .
.: Weblog Themes By Pichak :.